ÇIĞ FELAKETLERİNE İLİŞKİN TMMOB VAN İL KOORDİNASYON  KURULU, VAN-HAKKÂRİ TABİP ODASI VE VAN BAROSU RAPORU

                                           BASINA VE KAMUOYUNA

04.02.2020 tarihinde Bahçesaray/Van karayolunun 33.Km’de çığ düşmesi sonucu yolu temizleyen iş makinesi operatörü ile minibüs de bulunan yurttaşlarımız çığ altında kalmışlardır. İş makinası operatörü kendi imkânları ile iş makinesinden çıkıp yardım talebinde bulunmuş, vahim olayda çoğunluğu vatandaşlardan olmak üzere yapılan kurtarma çalışmalarında 7 yurttaşımız yaralı olarak kurtarılmış, 5 yurttaşımız hayatını kaybetmiş, 2 yurttaşımıza da ulaşılamamıştır.

05.02.2020 tarihinde çığ altında kalan 2 yurttaşımızın kurtarılmasına yönelik yapılan çalışmalarda ise 2.çığ felaketi gerçekleşmiş, bu felaketle birlikte 41 yurttaşımız hayatını kaybettmiş, ikisi ağır olmak üzere 75 vatandaşımız ise yaralı olarak kurtarılmış, yetkililer tarafından verilen bilgilerde ise bir itfaiye erine henüz ulaşılamadığı arama kurtarma faaliyetlerinin devam ettiği bilgisi verilmiştir. Bugün itibariyle çığ bölgesine ulaşım sağlanamadığından henüz cansız bedenine ulaşılmış değildir.

06.02.2020 ve 07.02.2020 tarihlerinde Van ilimizin Bahçesaray ilçesinde yaşanan vahim olayı yerinde incelemek amacıyla içinde Türk Tabipler Birliği Merkez Konseyi üyesinin de yer aldığı, TMMOB Van İl Koordinasyon Kurulu, Van-Hakkâri Tabip Odası ve Van Barosu tarafından bir inceleme ve gözlem heyeti oluşturulmuş, her iki gün çığın düştüğü bölgeye gidilmesi amaçlanmış ise de çığın düştüğü bölgeye yaklaşık 4 km kala Yukarı Narlıca mevkiinde askeri kontrol noktasında hava muhalefeti ve çığ riskinin hala devam etmesi nedeni ile çığ bölgesine gidilmesine izin verilmemiş, çığın düştüğü ilk gün ve ikinci gün alınması gereken yüksek güvenlik önlemlerinin üçüncü gün Yukarı Narlıca köyünde alındığı, AFAD, UMKE ve Jandarma Kurtarma Ekiplerinin dahi kontrollü bir şekilde gönderildiği başkaca kişilere izin verilmediği gözlemlenmiştir. Yine çığ bölgesine AFAD ekiplerinin desteği ile ulaşımının sağlanması her gün için ayrı ayrı talep edilmiş ise de kar, tipi ve hava koşullarının uygun olmaması nedeniyle talepler geri çevrilmiştir.AFAD yetkilisi yapılan görüşmede ise çığ altında yalnızca bir itfaiye erinin kaldığı, kendilerine ulaşan başkaca bildirim veya kayıp başvurusunun olmadığı, itfaiye erinin de aranmasına devam edileceği belirtilmiştir. Heyet olarak gerek bu noktada bulunan itfaiye erinin yakınlarından gerekse aynı bölgede hayatını kaybeden vatandaşlar için kurulan taziye evindeki yöre halkından, ilk çığ ve sonrasındaki 2. Çığ sürecinde yaşananlara dair bilgi alınmıştır. Yine çığ felaketlerinde sonra yaralıların yoğun olarak Van Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesinde olması üzerine ilk günde olmak üzere farklı zamanlarda hastahanelerde yatan yaralılar ziyaret edilmiş, yaşanan felakete ilişkin ayrıca bilgiler alınmıştır. 

Yaralı olarak kurtarılan vatandaşların ve tanıkların aktarımı üzerinden;

1- 04.02.2020 günü akşam saatlerinde 17.00 gibi Bahçesaray’a giden yolcu minibüsü ve önündeki yol açma çalışması yapan iş makinesinin üzerine çığ düşmüştür. Minibüsün içinde ki 13 kişi ile birlikte minibüsün önünde yol açma çalışması yapan iş makinesin de bulunan bir kişide çığ altında kalmıştır. İlk çığ düşmesi sonrasında toplam 14 kişi çığ altında kalmıştır. Bunlardan iş makinesi operatörü kendi imkânları ile kurtulmuş ve ilgili kurumlara çığ düştüğü bilgisini vermiştir. Bu bilgi üzerine olay yerine AFAD ve UMKE araçları sevk edilmiş aynı zamanda yakın köyde bulunan çok sayıda vatandaş da bölgeye gelerek kurtarma çalışmasına katılmışlar. Aynı gece kurtarma çalışması sonrasında iş makinesi operatörü dâhil minibüsün içindeki 6 kişi yaralı olarak kurtarılmış 5 kişinin de cansız bedenlerine ulaşılmıştır. İlk günün sonunda minibüsün içindeki iki kişiye ulaşılamamış ve yoğun kar tipinin devam etmesi üzerine kurtarma çalışmasına gece saatlerinde ara verilmiştir.

2- 05.02.2020 tarihinde 2. Gün hava koşullarının uygun olması üzerine çığ altında kalan iki kişiyi kurtarma çalışmasına yeniden başlanmış, arama kurtarma ekibinde AFAD, UMKE ve İTFAİYE erleri ve çevre köylerden net sayısı bilinmeyen ancak çok sayıda sivil vatandaşların da bulunduğu bilgisine ulaşılmıştır. Arama kurtarma faaliyetlerine katılan çığdan etkilenmeyen vatandaşlar ile çığ düşmesi sonucu hastahanelere kaldırılan yaralı vatandaşlarla yapılan görüşmelerde gerek ilk gün gerekse de 2. çığın düşmesinden önce arama kurtarma çalışmaları esnasında gerekli önlemlerin alınmadığı, yeni bir çığ felaketine ilişkin inceleme ve değerlendirilmelerinyapılmadığı,vatandaşlarınaramakurtarma çalışmalarınakatılmasının engellenemediği, 2. çığ felaketinden önce ağır ve yüksek derecede ses çıkaran paletli iş makinelerinin ve itfaiye araçlarının çığ bölgesine geldiği, iş makineleri ile yol açma çalışmasının devam ettiği sırada olay yerinde bulunan kişilerin zırhlı araçların bulunduğu noktada ısınmak için yaktıkları ateşin etrafında toplandıkları sırada ikinci çığın düştüğü, bu çığ ile birlikte ağır tonajlı askeri araçların, ateşin etrafında toplanan kişilerin üzerine devrilip savrulduğu ve bu savrulan araçlardan dolayı ölü sayısının artığı, çığ altında kalan kişilerin bir kısmının kendi imkânları ile çığ altından çıktığı, yine çığdan etkilenmeyen kişiler tarafından da çok sayıda vatandaşın da çıkarıldığı, arama kurtarma çalışmalarının çoğunlukla vatandaşlar üzerinden yapıldığı, yeterli sayıda AFAD ve UMKE görevlilerinin bulunmadığı bilgisine ulaşılmıştır.

YAPILAN GÖRÜŞMELER;

DEĞERLENDİRME

Genel olarak bu vahim olayda; yaptığımız gözlemlerde, birebir yöre halkıyla yapmış olduğumuz görüşmelerde elde ettiğimiz bilgilerden yola çıkarak çok ciddi ihmallerin olduğu kanısına varmış bulunmaktayız. Şöyle ki;

1. 1.çığ oluştuktan sonra; böylesi durumlarda ilk elden oluşturulması gereken kriz masasının oluşturulmadan sürecin yönetilmeye çalışıldığı ve dolaysıyla krizin doğru yönetilemediği,

2. Kriz masası oluşturulmadığından, yol güvenlik önlemleri alınmamış olmasından kaynaklı 1.çığın gerçekleştiği alana, yetkili yetkisiz, donanımlı donanımsız herkesin gelişigüzel kurtarma faaliyetlerine katıldığı,

3. 1.çığdan sonra olay yerine giden kişilerin kimlik bilgilerinin kayıt altına alınmadığı, dolaysıyla çığ altında kalan kişilerin sayısına ve akıbetine sağlıklı ulaşılmasında sıkıntılar yaşandığı,

4.Arama ve kurtarma faaliyetlerini yürüten profesyonel ekiplerin yeterli sayıda olmadığı, yeni bir çığ felaketinin oluşmaması için önlemlerin alınmadığı, ağır iş makinelerinin çığ bölgesinde hareketli olduğu,

ÖNERİLER

Van/Bahçesaray İlçesi 576 km2 yüzölçümüne sahip, deniz seviyesinde 1670 m yüksekliğindedir. Çetin arazi ve çevre şartlarına sahip, etrafı sarp yüksek dağ ve tepelerle çevrilidir. Bundan dolayı Bahçesaray yolu rakımı yaklaşık 3000 m olup; ilçe yolunun büyük kısmı keskin viraj, uçurum ve dik açılı yamaçlardan oluşan bir yapıya sahiptir.

Genel olarak belirtilen faktörler ele alındığında;

1. Kalıcı ve kesin çözümler üretilinceye dek geçici olarak alınacak önlemler kapsamında; Van- Bahçesaray yolunda kış aylarında kar yağışının yoğun olduğu dönemlerde meteorolojiden alınacak bilgiye göre çığ riskinin olması durumuna karşın, kontrollü bir şekilde yol kapatılmalı, yol güzergâh boyunca dik yamaçlar tıraşlanarak teraslandırılmalı, iklim koşullarına uygun ağaçlandırma yapılmalı, kar yağışının yoğun olduğu dönemlerde bölgeye bırakılacak ‘sismik ölçüm’ cihazlarıyla kar yükünün tespiti yapılarak çığ riskinin olduğu yerlerde yol trafiğe kapatılarak, dinamitlerle suni çığ oluşturularak, çığ enkazı iş makinaları ile kontrollü bir şekilde alandan uzaklaştırılmalıdır.

2.Çığ riskinin olduğu bölgelerde betonarme perdelerin inşa edilmeli, Van-Bahçesaray yolu üzerinde yapılan karapet tünelinin mevcut riskleri tamamen ortadan kaldırmadığı gözetilerek çığ riskinin yüksek olduğu bu yerlerde yeni kar tünelleri muhakkak yapılmalıdır.

3.Karadeniz, Akdeniz bölgelerinde yapılan tüneller ile verilen değer Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerine de verilmeli, Bahçesaray - Van ulaşımının tamamen güvenli bir şekilde yapılması sağlanmalıdır.

4.Her iki çığ felaketi sonrasında yapılan arama kurtarma çalışmaları gözetilerek benzeri afetlerde yapılacak müdahale, alınacak tedbirler ve yapılacak arama kurtarma çalışmalarının daha profesyonel ve liyakatli kişilerce yürütülmesi sağlanmalıdır.

SONUÇ

TMMOB Van İl Koordinasyon Kurulu, Van-Hakkâri Tabip Odası ve Van Barosu olarak bu vahim olayda; yaptığımız gözlemlerde, birebir yöre halkıyla yapmış olduğumuz görüşmelerde elde ettiğimiz bilgilerden yola çıkarak çok ciddi ihmallerin olduğu kanısına varmış bulunmaktayız.

Tüm bilgiler üzerinden yapılan değerlendirme sonucunda; mevcut durumda biran önce, ilk çığdan sonra yaşanan ihmallerin ve 2. Çığın oluşmasına neden olabilecek ağır paletli iş makinelerinin çığ bölgesine getirilmesi gibi her türlü yanlış yaklaşımdan sorumlu olabilecek kişi ve kurumlar soruşturma sürecinde açığa çıkarılmalı ve kamuoyu aydınlatılmalıdır.

Tekrardan bu vahim olayda hayatını kaybeden yurttaşlarımıza rahmet, yaralılara acil şifalar, yakınlarına geçmiş olsun dileklerimizi iletiyor, doğal afetlerde can kayıplarının yaşanmaması için alınması gereken tedbirlerin acilen ülke olarak ele alınması gerektiğini hatırlatıyor, yaşanan felaketlere ilişkin başlatılan soruşturmanın takipçisi olacağımızı kamuoyuna saygılarımızla arz ederiz.